Στα χρόνια της εφηβίας του, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, αναζητεί και διαλογίζεται το μέλλον του εν μέσω της χειρότερης οικονομικής κρίσης που αντιμετωπίζει η χώρα, από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Τα θέματα που το απασχολούν, στον 15ο χρόνο λειτουργίας του είναι η πολιτική, οι κοινωνικές σχέσεις, η οικονομία, οι ανθρώπινες σχέσεις, η ποιότητα ζωής, το περιβάλλον και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους σε σχέση με τον άνθρωπο τόσο σαν αυτόνομη οντότητα, όσο και σαν μέλος του ευρύτερου φυσικού και κοινωνικού συνόλου. Αλλά και ο σύγχρονος προβληματισμός του ατόμου που αναζητά λύσεις για το σήμερα και για το επέκεινα. Με μειωμένο προϋπολογισμό, λόγω κρίσης, δεν σταματάει να καινοτομεί και να στέκεται στο ύψος του σε σχέση με άλλες διοργανώσεις διεθνούς επιπέδου.
“Από το 1999 το Φεστιβάλ παραμένει ένας ζωντανός οργανισμός που εξελίσσεται διαρκώς. … ξεκίνησε με ελάχιστα εφόδια… και κατάφερε μέσα σε 15 χρόνια να συγκαταλέγεται στα τρία καλύτερα φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Ευρώπης, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης” μας λέει ο πρόεδρός του Δημήτρης Εϊπίδης. Και συνεχίζει: “Η κρίση επηρεάζει τα πάντα, άρα και την τέχνη του ντοκιμαντέρ, η οποία συνδέεται άμεσα με την ανθρώπινη πραγματικότητα. Πολλοί ντοκιμαντερίστες αντλούν τα θέματά τους απ’ τα πολλαπλά πρόσωπα της κρίσης και προσπαθούν να αποσαφηνίσουν τόσο τις αιτίες, όσο και τις συνέπειές της. Η διεισδυτική ματιά τους μάς βοηθά να αντιληφθούμε σε βάδος όσα μας συμβαίνουν, να αποκωδικοποιήσουμε όσα δεν κατανοούμε και να συνδεθούμε με τον υπόλοιπο κόσμο, μας ενώνουν πολλά περισσότερα κοινωνικά και πολιτισμικά στοιχεία απ’ όσα φανταζόμαστε”.
Με το πρωτοποριακό εγχείρημα “Live Streaming Project – Ντοκιμαντέρ σε Ταυτόχρονη Μετάδοση”, σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ηλεκτροακουστικής και Τηλεοπτικών Συστημάτων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης “ταξιδεύει” σε 5 πόλεις της Ελλάδας – Κέρκυρα, Μυτιλήνη, Πάτρα, Ξάνθη και Ρέθυμνο – καθώς και στη Λευκωσία της Κύπρου, σε συνεργασία με τα κατά τόπους Πανεπιστημιακά Ιδρύματα.
Έτσι οι βραδυνές προβολές που πραγματοποιούνται στην αίθουσα Ολύμπιον, καθώς και οι ερωταπαντήσεις από το κοινό προς τους σκηνοθέτες των ταινιών που ακολουθούν, γίνονται τόσο μέσα από την ίδια την αίθουσα του Ολύμπιον, όσο και μέσα από τις αίθουσες και το κοινό των άλλων πόλεων που παρακολουθούν και συμμετέχουν ταυτόχρονα.
Τα οικολογικά θέματα συγκαταλέγονται στις κυριώτερες συνιστώσες του Φεστιβάλ μιας και οι παραγωγοί των ταινιών αυτών “ανταγωνίζονται τόσο σε ποιότητα όσο και σε επιχειρήματα… Πρόκειται άραγε για ένα πραγματικό κοινωνικό κίνημα, για τη δημιουγργία μιας καινούριας κατηγορίας ταινιών, ή απλά για μια μόδα “πράσινης στάσης” της έβδομης τέχνης; Μάλλον και τα δύο”: ερωτά και αποφαίνεται η γνωστή κινηματογραφίστρια και πρώην βουλευτίνα, Μάγια Τσόκλη. Και καταλήγει “…τα οικολογικά ντοκιμαντέρ κατάφεραν να θεμελιώσουν στη συλλογική μας φαντασία αυτό που κανένας πολιτικός λόγος δεν πέτυχε: κατάφεραν να μας ενώσουν απέναντι στον κοινό εχθρό που επιβουλεύεται το περιβάλλον, δηλαδή τις ζωές μας”. Υπάρχει ελπίδα για έναν πιο καθαρό κόσμο; Ο Εμάνιουελ Βον-Λι, συσκηνοθέτης μαζί με την Γκάιατρι Ροσάν, της ταινίας “Στοιχειώδες”, που μιλά για το οικολογικό ζήτημα, εξακολουθεί να αισιοδοξεί. “Σκέψου παγκόσμια, δράσε τοπικά”, επαναλαμβάνει και ο ίδιος, εξηγώντας την προτροπή του. Χρειάζεται ένας “στρατός πολεμιστών… ” που “… θα βοηθήσουν με τη δράση τους σε όσα οι πενιχρές προσπάθειες της κυβέρνησης δεν μπορούν να καταφέρουν…”.
Φυσικά φαινόμενα όπως η έκρηξη ενός ηφαιστείου, σαν αυτό που περιγράφει ο Χέρμπερτ Σβέινμπγιοργκσον στη ταινία του “Στάχτη”, προβληματίζουν για το κατά πόσο ο άνθρωπος είναι “κύριος και κάτοχος της φύσης”.
Η μείωση του πληθυσμού των μελισσών προβληματίζει τον Μάρκους Ίχμουφ στην ταινία “Παραπάνω από μέλι”, που παρά τη γλυκύτητα και ωφελιμότητα του προϊόντος που παράγουν για εμάς, δεν καταφέρνει να μας ενεργοποιήσει για την αποτροπή της καταστροφής. Της δικής τους και της δικής μας… Εκτόνωση μετά μουσικής, ή αγάπη για την τέχνη και τη φύση; Στο “Μουσικό χωριό” του Αντρέα Σιαδήμα, καλλιτέχνες συγκεντρώνονται και αυτοσχεδιάζουν μουσικά, παραδίδοντας μαθήματα στον παραδοσιακό Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου και αλληλοεπιδρούν με τους ντόπιους. Η καταστροφή στο Τσέρνομπιλ το 1986, οδηγεί επτά Ρώσους επιστήμονες μεταξύ των οποίων ο διασωθής πυρηνικός φυσικός Αντρέι Ντροζντόφ, στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης στο απομονωμένο νησί της Γαύδου, αναζητώντας την ευζωία. Και οι Γιώργος Μουστάκης – Νίκος Λαμπότ με την ταινία “Οι αθάνατοι στο νοτιότερο άκρο της Ευρώπης” τους ακολουθούν στα προβλήματά τους όταν εκείνοι αποφασίζουν να χτίσουν ένα ναό στο νησί, αφιερωμένο στον Απόλλωνα. Αντίθετα οι κάτοικοι του ορεινού παραδοσιακού χωριού της Εθάς στα Αστερούσια Όρη της Κρήτης, παίρνουν την τύχη στα χέρια τους για να ξαναζωντανέψουν τον τόπο τους με επιμονή, προσπάθεια, αλληλεγγύη και αυτοοργάνωση. Ο Βασίλης Παναγιωτακόπουλος με “Το παλατάκι των Αορίων” τους παρακολουθεί να διηγούνται την ανάπλαση του τόπου τους με τις ξεχωριστές τους ιστορίες.
Την εσωτερική μετανάστευση επιλέγει ομάδα άνεργων νέων με προορισμό την επαρχία και εδώ γίνεται λόγος για τον Θοδωρή, ο οποίος εγκαθίσταται στο νησί του Αιγαίου, την Ικαρία που οι κάτοικοί του απολαμβάνουν ιδιαίτερη μακροζωία. Εύστοχα ο Νίκος Νταγιαντάς στο “Little Land”, όπως ονομάζεται η ταινία, επισημαίνει με το φακό του, ότι ακόμα και σε εκείνο το νησί που φαντάζει για κήπος της Εδέμ, δεν λείπουν τα προβλήματα.
Η πιθανότητα για τον ερχομό του τέλους του κόσμου, οδηγεί τον Ντάνιελ Ντένσικ στην “Αποστολή στην άκρη του κόσμου” και μιλάμε για την Γροιλανδία όπου για κάθε Δανό νεαρό φαντάζει σαν η γη της μόνιμης διαφυγής ή και σωτηρίας. Με ένα τρικάταρτο καράβι και με συνοδεία επιστημόνων, ταξιδεύει από την Κοπεγχάγη προς το Βόρειο Πόλο και αντί για μια ταινία “της αποκάλυψης, του τέλους του κόσμου”, ανακαλύπτει ένα οικοσύστημα που βρίσκεται σε κίνδυνο και σε μια ραγδαία αλλαγή.
Έζησα ένα ταξίδι στη φύση αλλά και ένα φιλοσοφικό ταξίδι. “Είμαστε μικροσκοπικοί σε ένα απέραντο σύμπαν, λέει ο Ντάνιελ Ντένσικ με έμπνευση τις εκπληκτικές εικόνες που μεταφέρει στην οθόνη. “Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να διορθώσουμε το κλίμα, διότι αυτό έτσι κι αλλιώς άλλαζε και θα αλλάζει πάντα. Έχει νόημα να δούμε τη φύση και τη ζωή ως κάτι που αξίζει να το χαιρόμαστε, να το γιορτάζουμε”.
Σε ερώτησή μας για τις δυσκολίες που συνάντησε στα γυρίσματα της ταινίας του, ο Δανός σκηνοθέτης μας απάντησε: “Συναντήσαμε απίστευτες δυσκολίες, όπως για παράδειγμα η έλλειψη ηλεκτρικού ρεύματος. Είχαμε ελάχιστο ρεύμα από μία γεννήτρια κι έπρεπε να κάνουμε φοβερή οικονομία στα γυρίσματα”. Επίσης σε ερώτησή μας αν σκοπεύει να κάνει και άλλες ταινίες με παρόμοιο περιεχόμενο μας είπε ότι το επόμενο έργο θα έχει και πάλι φόντο ένα καράβι “ενώ το θέμα της αυτή τη φορά θα είναι το δουλεμπόριο, κατά τον 17ο και 18ο αιώνα” όταν “η Δανία έστελνε δούλους από την Αφρική στις ΗΠΑ’. Τελικά ποιά η σχέση του ντοκιμαντέρ με την ιστορική πραγματικότητα; Ο Νίκος Μαραντζίδης, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, λέει: “Μεγάλο τμήμα του κοινού διαμόρφωσε ιστορική συνείδηση μέσα από τον κινηματογράφο που δεν ήθελε ούτε ήταν και δουλειά του νηα προωθήσει την ιστορία. Το αποτέλεσμα είναι να κυριαρχούν οι μύθοι έναντι της σοβαρής γνώσης”. Το ντοκιμαντέρ τελικά αποτελεί την “οπτικοποίηση του ιστορικού γεγονότος” άρα και ένα “έργο ιστορίας”. Η ποιότητά του δε κρίνεται α) από την “τεχνική αρτιότητα” και β) από την “αξιοπιστία” και το “εύρος των πηγών” του και την “εμβάθυνση στο θέμα”. Μπορεί και “τοποθετείται δίπλα στο ιστορικό γεγονός ενώ ένα βιβλίο ιστορίας απλά αφηγείται τα γεγονότα”. Έχει όμως τη δυνατότητα και “να διαστρεβλώσει την πραγματικότητα μέσω του μοντάζ, της μουσικής” κλπ. δημιουργώντας ακόμη και “προπαγάνδα”. Προβληματίζει και η “επιλογή των πηγών” που κάνει ο σκηνοθέτης για την παρουσίαση των γεγονότων. Εμάς πάντως το 15ο Φεστιβάλ Ντοκυμαντέρ Θεσσαλονίκης μας γέμισε με ένα ευχάριστο και ελπιδοφόρο συναίσθημα. Μέχρι το επόμενο Φεστιβάλ, απλά ευχόμαστε και του χρόνου! Για περισσότερες πληροφορίες για το 15ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης δείτε την επίσημη σελίδα του Φεστιβάλ: http://tdf.filmfestival.gr/
NGS 